بیماری HPV چیست؟

ویروس HPV که به انگلیسی Human Papilloma Virus (پاپیلومای انسانی) نامیده می‌شود، شایع ترین ویروس مقاربتی (جنسی) می‌باشد که متشکل از 200 ویروس مرتبط است.

سرطان دهانه رحم (CC) یکی از شایع ترین آسیب شناسی های انکولوژیک است که از نظر میزان بروز در زنان رتبه دوم را در جهان دارد. هر ساله حدود 600 هزار مورد جدید CC در جهان با بیش از 250 هزار پیامد کشنده ثبت می شود. ماهیت ویروسی این سرطان توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده است و HPV عملا در 100 درصد موارد پیش سرطان دهانه رحم و سرطان تشخیص داده می شود.

بر اساس فراوانی تشخیص ژنوتیپ‌های HPV از درجات مختلف نئوپلازی داخل اپیتلیال دهانه رحم (CIN Grades I-III)، ژنوتیپ‌های HPV به انواع HPV پرخطر (16، 18، 31 و 45)، انواع با خطر متوسط (33) تقسیم می‌شوند. ، 35، 39، 51، 52، 56، 58، 59، و 68)، و انواع کم خطر (6، 11، 42-44).

با توجه به این واقعیت که سرطان دهانه رحم (CC) دارای یک دوره توسعه طولانی و یک مرحله پیش بالینی قابل تشخیص ناموفق است، امکان تشخیص و پیشگیری از بیماری در مراحل اولیه وجود دارد.

 

افراد مبتلا می‌توانند سال‌ها بدون علامت باشند و در این مدت، ویروس را به شریک جنسی خود منتقل کنند. امکان دارد یک فرد بیش از یک نوع ویروس HPV مبتلا شود.

علایم بالینی مبتلا به HPV: اکثریت مبتلایان بی علامت هستند و در صورت سالم بودن سیستم ایمنی، 90% موارد HPV از بدن مبتلایان پاک خواهد شد. در حال حاضر هیچ روش پیشگیری کننده‌ای وجود ندارد که بتواند افراد مبتلا را به دو گروه تقسیم کند، گروهی که HPV از بدن آنها دفع می‌شود و گروهی که HPV باقیمانده و سبب تغیر سلولی غیر طبیعی و یا زگیل می‌شود. ولی تغییرات سلولی بوجود آمده در آزمایش پاپ اسمیر قابل مشاهده است.

تعدادی از انواع HPV تناسلی عامل ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند و تعدادی دیگر می‌توانند سلول‌های طبیعی را غیر طبیعی نموده و سبب سرطان شوند. انواع HPV که باعث زگیل تناسلی می‌شود با انواعی که سبب سرطان می‌شود متفاوت است:

 

الف. زگیل تناسلی به صورت توده‌های کوچک مجزا یا به هم متصل در نواحی تناسلی ایجاد می‌شود. زگیل می‌تواند کوچک و بزرگ، برجسته، مسطح یا شبیه گل کلم باشد. تشخیص زگیل بالینی بوده و با مشاهده می‌توان آن را تشخیص داد .معمولاً طی چند هفته تا چند ماه پس از تماس جنسی فرد با فرد مبتلا در بدن فرد رشد می‌کند. باید توجه کرد زگیل تبدیل به سرطان نمی‌شود.

ب. سرطان دهانه رحم 7/99% با HPV همراهی دارد و معمولاً تا مراحل پیشرفته بدون علامت است و همچنین متأسفانه در مراحل پیشرفته بسیار سخت درمان می‌شود. لذا مهمترین مسئله در کنترل سرطان سرویکس، غربالگری منظم کلیه خانم‌های واجد شرایط می‌باشد. سرطان سرویکس دومین سرطان شایع در میان زنان جهان است.
در رابطه با سرطان دهانه رحم، اگر در غربالگری روتین، پاپ اسمیر غیر طبیعی وجود داشته باشد معمولاً در طول زمان خود به خود برطرف می‌شود. لذا بر اساس راهنمایی بالینی موجود با پاپ اسمیر غیر طبیعی برخورد می‌شود.

انواع ویروس HPV

انواع ویروس HPV به دو گروه کم‌خطر و پرخطر تقسیم می‌شوند.

HPV های کم‌خطر یا خفیف عمدتاً هیچ بیماری ایجاد نمی‌کنند. با این حال، چند نوع HPV کم خطر می‌تواند باعث ایجاد زگیل در ناحیه تناسلی، زگیل مقعد، زگیل دهانی یا زگیل گلو شود.

گروهی از HPV کم خطر سرطان زا با بیش از 12 ژنوتیپ نشان داده شده است که به آنها “کم خطر” می گویند. زیرا نمی توانند باعث سرطان دهانه رحم شوند. گاهی اوقات انواع کم خطر HPV می توانند تغییرات قابل مشاهده ای را در بدن ایجاد کنند ناحیه تناسلی که زگیل تناسلی نامیده می شود. زگیل تناسلی رشد یا برآمدگی در ناحیه تناسلی مردان و زنان است. آنها معمولا بدون درد هستند. آنها ممکن است برجسته، مسطح، کوچک یا بزرگ، و تک یا چندگانه باشند. در میان HPV کم خطر ژنوتیپ های 6 و 11 بیشترین اهمیت را دارند زیرا مسئول مقدار بسیار کم کندیلوم های نوک تیز سرطان زا اندام های تناسلی و در بیش از 90 درصد موارد کندیلوماتوز حنجره در کودکان.

HPV های پرخطر می‌توانند باعث ایجاد چندین نوع سرطان شوند. حدود 14 نوع HPV پرخطر از جمله 16، 18، 31، 33، 35، 39، 45، 51، 52، 56، 58، 59، 66 و 68 وجود دارد. دو مورد از آنها، یعنی HPV16 و HPV18، مسئول اکثر سرطان‌های مرتبط با HPV هستند. همچنین شما می‌توانید درباره انواع سرطان در این مقاله بخوانید.

همانطور که گفته شد، HPV عفونتی شایع است. تقریباً همه افراد فعال از نظر جنسی در عرض چند ماه تا چند سال پس از شروع فعالیت جنسی به HPV آلوده می‌شوند. حدود نیمی از این عفونت‌ها از نوع پرخطر ویروس HPV هستند. این ویروس می‌تواند هم مردان و هم زنان را مبتلا نماید و در نهایت منجر به بیماری و سرطان شود. البته باید گفت که همه عفونت‌های HPV باعث سرطان نمی‌شوند.

سیستم ایمنی بدن شما معمولا عفونت‌های HPV را کنترل می‌کند تا باعث سرطان نشود. عفونت‌های پرخطر ویروس HPV اگر ادامه ‌یابند می‌توانند باعث سرطان شوند زیرا گاهی اوقات عفونت‌های HPV با موفقیت توسط سیستم ایمنی کنترل نمی‌شوند. زمانی که عفونت پرخطر HPV برای سال‌ها ادامه یابد، می‌تواند منجر به تغییرات سلولی شود که در صورت عدم درمان، ممکن است در طول زمان بدتر شده و به سرطان تبدیل شود^.

^{ویروس HPV باعث چه سرطان هایی می شود؟}

^{عفونت‌های طولانی‌مدت با ویروس‌های نوع پرخطر HPV می‌توانند باعث سرطان در قسمت‌هایی از بدن شوند. ویروس HPV سلول‌ها را آلوده می‌کند و در نهایت منجر به سرطان می‌شود. سرطان می‌تواند شامل قسمت‌های مختلفی مانند دهانه رحم، اوروفارنکس )بخشی از گلو در پشت دهان ( مقعد، آلت تناسلی، واژن و فرج باشد. HPV سلول‌های سنگفرشی را که سطوح داخلی این اندام‌ها را پوشانده‌اند، آلوده می‌کند.}

^{به همین دلیل، بیشتر سرطان‌های مرتبط با ویروس HPV نوعی سرطان به نام کارسینوم سلول سنگفرشی هستند. برخی از سرطان‌های دهانه رحم ناشی از عفونت HPV سلول‌های غدد در دهانه رحم هستند و آدنوکارسینوم نامیده می شوند.}

روش تشخیص ویروس HPV

• آزمایش پاپ اسمیر Pap smear (در این تست با برداشت لایه‌ای نازک از سلول‌های پوششی دهانه رحم نمونه‌گیری انجام شده و در نمونه‌ها سلول‌های تغییر یافته و غیر نرمال جستجو می شود. سلول‌های غیر نرمال ممکن است سلول‌های پیش سرطانی یا سلول‌های سرطانی باشند. اغلب از شروع تغییرات مورفولوژیکی سلول تا سرطانی شدن بیش از ده سال طول می‌کشد.)

• بیوپسی(بیوپسی یا نمونه‌برداری، یک آزمایش پزشکی است که توسط جراح یا متخصص رادیولوژی صورت می‌گیرد و شامل برداشتن نمونه‌ای از سلول‌ها برای بررسی بیماری و تعیین وسعت آن است. بافت برداشته شده توسط متخصص آسیب‌شناسی بررسی شده و می‌تواند به ‌صورت شیمیایی نیز آزمایش شود.)
• کولپوسکوپی(کولپوسکوپی یک روش تشخیصی ساده است که توسط متخصص زنان و زایمان برای بررسی دهانه رحم انجام می‌شود. در این روش، پزشک با استفاده از دستگاهی به نام کولپوسکوپ، سلول‌های دهانه رحم را از نظر سرطان دهانه رحم بررسی می‌کند.)
• معاینه لگن و مقعدی
• آزمایش اسید استیک: (آزمایش اسید استیک، محلول سرکه‌ای است که روی نواحی تناسلی آلوده به HPV ریخته می‌شود و آنها را سفید می‌کند. این ممکن است به شناسایی ضایعات مسطح که به سختی قابل مشاهده هستند کمک کند.)
• آزمایش های مولکولی – تشخیص HPV

(امروزه آزمایش‌های مولکولی قابل اعتماد و حساس برای شناسایی DNA و نیز mRNA ویروس HPV در سوآب‌های بدست آمده از دهانه رحم توصیه می‌گردد. این روش شامل آزمایش‌های PCR ،REAL_TIMR PCR ،میکرواری و هیبریداسیون اختصاصی پروب‌های RNA که توان شناسایی DNA ویروس را در نمونه‌های مورد آزمایش دارد می‌باشد. همچنین با استفاده از این روش‌ها می‌توان تیپ‌های مختلف ویروس را شناسایی کرد. این آزمایش می‌تواند DNA انواع پرخطر HPV را که با سرطان‌های تناسلی مرتبط هستند، شناسایی کند.)

تشخیص آزمایشگاهی: از آنجا كه كشت سلولي و روش‌هاي سرولوژيك در شناسايي اين ويروس و انواع آن فاقد ارزش هستند، اهميت روش‌هاي ملكولي از جمله واكنش زنجيره‌اي پلي‌مراز (PCR) در تشخيص قطعي و زودرس اين ويروس آشكار مي‌گردد.

آزمایش HPV چه تفاوتی با آزمایش پاپ اسمیر دارد؟

تست hpv و پاپ اسمیر هر دو به یک شکل انجام می شوند. متخصص زنان یا دکتر مرکز بهداشتی که به آن مراجعه کرده اید، از یک ابزار ویژه جهت نمونه برداری از سلول های دهانه رحم برای انجام آزمایش استفاده می کند. زیرا HPV ویروسی می باشد که موجب دگرگونی این سلول ها می شود. در نتیجه بهترین قسمت برای نمونه برداری و جواب قطعی در زنان دهانه رحم می باشد.

اما تفاوتی که بین آنها وجود دارد، کاربرد نتیجه آنهاست. در ادامه تمام این تفاوت ها ذکر شده اند:

•  آزمایش پاپ اسمیر برای پی بردن به تغییرات درون سلولی دهانه رحم انجام شده و نمونه به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد تا بتوان تغییر در سلول ها را خیلی دقیق بررسی کرد. در حالی که تست hpv برای تشخیص وجود ویروس به کار می رود نه تغییرات درون سلولی.
• پاپ اسمیر روشی مناسب برای یافتن سلول های سرطانی یا سلول هایی که ممکن است در آینده سرطانی شوند، می باشد. همچنین پزشک می تواند این دو تست را همزمان انجام دهد که به آن co-testing گفته می شود و شما متوجه نمونه برداری نخواهی شد.

راه‌های انتقال HPV تناسلی

ویروس پاپیلوم انسانی تناسلی (HPV) عموماً از راه تماس مستقیم پوستی از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی منتقل می‌شود. این ویروس از راه خون یا مایعات بدن منتشر نمی‌شود. انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان نادر است، اما احتمال آن وجود دارد. چنانچه ویروس به نوزاد منتقل شود، زگیل‌هایی در لوله‌های تنفسی نوزاد (نای و نایچه) و ریه‌ها ایجاد می‌شود و عارضه پاپیلوماتوز تنفسی بروز می‌یابد. این ویروس می‌تواند در تارهای صوتی نیز رشد کند و عارضه پاپیلوماتوز حنجره‌ای را ایجاد کند. هر دو این عفونت‌ها مشکلاتی مرگبار هستند و جان نوزاد را به خطر می‌اندازند. درهر حال ویروس اچ پی وی از راه‌های زیر منتقل نمی‌شود:

• صندلی توالت
• بغل کردن یا دست بیمار را نگه داشتن
• شنا کردن در استخر یا استفاده از وان
• سابقه خانوادگی (وراثت)
• سهیم شدن در غذا یا استفاده اشتراکی از وسایل غذاخوری
• تمیز نبودن

عوامل خطر HPV

عفونت های HPV شایع هستند. عوامل خطر عفونت HPV شامل موارد زیر هستند :

تعداد شرکای جنسی: هرچه تعداد شریک جنسی شما بیشتر باشد احتمال ابتلا به عفونت HPV دستگاه تناسلی بیشتر میشود. داشتن رابطه جنسی با یک شریک که دارای چندین شریک جنسی میباشد نیز خطر را افزایش می دهد.

سن: زگیل های رایج بیشتر در کودکان رخ می دهند. زگیل های تناسلی بیشتر در نوجوانان و جوانان رخ می دهند.

سیستم ایمنی ضعیف شده: افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف شده است بیشتر در معرض خطر عفونت HPV هستند. سیستم ایمنی می تواند از طریق ایدز /HIV  یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن که پس از پیوند عضو استفاده می شوند ، تضعیف شود.

پوست آسیب دیده: نواحی از پوست که سوراخ یا باز شده اند بیشتر مستعد ابتلا به زگیل های رایج هستند.

تماس فردی: لمس زگیل های یک شخص یا محافظت نکردن از خود قبل از تماس با سطوحی که در معرض HPV قرار گرفته اند – مانند حمام عمومی یا استخر – ممکن است خطر ابتلا به HPV را افزایش دهند.

دلیل انجام آزمایش

تست HPV آزمایش غربالگری برای سرطان دهانه رحم است، البته این تست ابتلا به سرطان را مشخص نمی‌کند، اما وجود ویروس پاپیلوم یعنی عامل سرطان دهانه رحم را در بدن نشان می‌دهد. گونه‌های خاصی از اچ پی وی، برای مثال نوع 16 و 18، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.

اگر پزشک و بیمار از وجود نوع خاص HPV که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد، اطلاع داشته باشند بهتر می‌توانند درباره مراحل بعدی درمان تصمیم گیری کنند. در این شرایط اقدام‌هایی چون نظارت، آزمایش‌های بیشتر یا درمان سلول‌های پیش سرطانی یا غیرطبیعی انجام می‌شود.

آمادگی برای آزمایش

آزمایش HPV به هیچ آمادگی خاصی نیاز ندارد. با این حال چون تست HPV و آزمایش پاپ اسمیر غالباً همزمان انجام می‌شود، بهتر است توصیه‌های زیر را برای دقیق‌تر ساختن هر دو آزمایش رعایت کرد:

خودداری از مقاربت، دوش واژن یا مصرف داروهای واژینال یا ژل‌ها، کرم‌ها یا کف منی‌کش به مدت دو روز قبل از آزمایش

انجام ندادن آزمایش در دوره قاعدگی، البته آزمایش هنگام عادت ماهانه قابل انجام است، اما خارج از این دوره نمونه سلولی بهتری جمع‌آوری می‌شود.

کلیات آزمایش

تست HPV معمولاً همزمان با آزمایش پاپ اسمیر یعنی آزمایشی انجام می‌شود که در آن سلول‌ها از دهانه رحم برداشته می‌شود تا وجود سرطان یا هرگونه ناهنجاری بررسی شود. آزمایش HPV بر روی همان نمونه گرفته شده برای پاپ اسمیر یا نمونه دومی انجام می‌شود که از کانال دهانه رحم جمع شده است.

روش انجام آزمایش

آزمایش ترکیبی پاپ اسمیر ـ HPV در مطب متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. از بیمار خواسته می‌شود تا لباس‌ها را کاملاً یا از کمر به پایین در بیاورد. بیمار به پشت روی تخت معاینه دراز می‌کشد، زانوها را خم می‌کند و پاشنه‌ها را روی تکیه‌گاه‌هایی به نام رکاب قرار می‌دهد.

متخصص وسیله‌ای به نام اسپکولوم را به آرامی وارد واژن می‌کند. اسپکولوم دیواره‌های واژن را از هم دور نگه می‌دارد تا متخصص بتواند به راحتی دهانه رحم را ببیند. بیمار با ورود اسپکولوم ممکن است فشاری را در ناحیه لگن حس کند و گاهی نخستین تماس آن باعث احساس سرما می‌شود. پزشک نمونه را با برس نرم و وسیله تخت خراش دادن )اسپاتول یا کاردک) از سلول‌های دهانه رحم جمع‌آوری می‌کند. نمونه‌برداری به هیچ وجه دردناک نیست و بیمار گاهی حتی متوجه گرفتن نمونه نمی‌شود.

پس از تست HPV

بیمار پس از انجام آزمایش می‌تواند فعالیت‌های معمول خود را بدون هیچ محدودیتی دنبال کند و در زمان تعیین شده برای دریافت نتیجه مراجعه کند.

نتایج آزمایش HPV

در یک دسته بندی کلی، می‌توانیم نتایج آزمایش HPV را به مثبت و منفی تقسیم کنیم.

آزمایش HPV مثبت: مثبت بودن آزمایش به معنی وجود نوعی از HPV با خطر بالا است که مرتبط با سرطان دهانه رحم دانسته می‌شود.

البته نتیجه مثبت دلیل ابتلا به سرطان نیست، اما نشانه هشداری است که از احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در آینده خبر می‌دهد. پزشک احتمالاً دستور می‌دهد که آزمایش ظرف یک سال تکرار شود تا مشخص شود که آیا عفونت از بین رفته یا نشانه‌های سرطان دهانه رحم وجود دارد یا خیر.

آزمایش HPV منفی: منفی بودن نتیجه آزمایش به این معنا است که هیچ نوع ویروس اچ پی وی که عامل سرطان دهانه رحم باشد در نمونه وجود نداشته است.

پزشک با توجه به نتیجه آزمایش یکی از اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

تحت نظر داشتن متداول: اگر سن بیمار بالای 30، نتیجه اچ پی وی منفی و پاپ اسمیر طبیعی باشد، پزشک توصیه می‌کند که آزمایش‌ها پس از 5 سال تکرار شود.

کولپوسکوپی: متخصص زنان و زایمان با ذره بینی مخصوص (کولپوسکوپ) دهانه رحم را با دقت بیشتر معاینه می‌کند.

نمونه برداری: متخصص در این آزمایش که گاهی همزمان با کولپوسکوپی انجام می‌شود، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را برای معاینه دقیق‌تر میکروسکوپی برمی‌دارد.

خارج کردن سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم: متخصص برای جلوگیری از تبدیل شدن سلول‌های غیرطبیعی به سرطانی توصیه می‌کند که عمل برداشتن بافت‌های حاوی سلول‌های غیرطبیعی انجام شود.

مراجعه به متخصص: چنانچه آزمایش نشان دهنده ابتلا به سرطان باشد، بیمار به متخصص درمان سرطان معرفی می‌شود.

تفاوت تست HPV   با آزمایش خون:

در تست HPV می توان آنتی بادی این ویروس را مشاهده کرد. ولی با آزمایش خون وجود آنتی بادی در خون فقط می تواند بیان کننده این اتفاق باشد که فرد در دوره ای از زندگی در معرض این ویروس قرار گرفته ولی نمی تواند مشخص کند که در حال حاضر به این ویروس مبتلا می باشد یا نه.

آیا HPV قابل درمان است؟

خود ویروس قابل درمان نیست، اما عفونت‌های تناسلی حاصل از آن به کمک سیستم ایمنی بدن برطرف می‌شود.اگر چه خود ویروس درمان ناپذیر است، اما تغییرات سلولی حاصل از عفونت HPV برای مثال زگیل تناسلی را می‌توان درمان کرد. تغییرات سلولی پیش سرطانی ناشی از اچ پی وی یافته شده در تست پاپ اسمیر نیز قابل درمان است. سرطان‌های ناحیه تناسلی، مقعد، سر و گردن و دهانه رحم نیز خوشبختانه درمان می‌شود.